بازار فارکس، عموماً به مجموعه‌ای از مؤسسات بین‌المللی (مانند بانک‌ها) اطلاق می‌شود که به تجارت و با مبادله ارز می‌پردازند و اغلب واژه اختصاری فارکس (Forex) و یا اف ایکس (FX) برای اشاره به این بازار به کار می‌رود.

از آنجایی که این بازار فاقد سازمان مرکزی برای تنظیم سفارشات است، بازار خارج از بورس (Over The Counter) خوانده می‌شود.

معامله‌گران و بازارسازان در بازار فارکس از سراسر جهان با استفاده از تلفن، کامپیوتر و فکس، یک بازار منسجم ۲۴ ساعته را به وجود آورده‌اند.

از آنجایی که مبادلات متمرکز نیستند، رقابت بین بازار سازان، مانع ایجاد سیاست‌های انحصاری برای نرخ‌گذاری می‌شود.

اگر یک بازارساز، نرخ را شدیداً تحریف کند، معامله‌گران این حق را دارند که بازارساز دیگری را بیابند و معاملات خود را با وی انجام دهند.

اما معاملات در بازارهای متمرکز (بازار متمرکز به بازاری اطلاق می‌شود که مکان فیزیکی خاصی برای انجام معاملات وجود دارد)

سلسله مراتب شرکت کنندگان در بازار فارکس

بازار فارکس یک بازار غیرمتمرکز است و به جای یک متخصص، بازارسازان متعددی در آن دخیل هستند، با این وجود می‌توان شرکت کنندگان در این بازار را به طبقات متفاوتی تقسیم نمود. حق تقدم با آن‌هایی است که اعتبار، حجم معاملات و تجربه بیشتری دارند.

در رأس این طبقه بندی، بازار بین بانکی (Interbank) قرار دارد که روزانه بالاترین حجم معاملات در آن رخ می‌دهد که البته بیشتر این معاملات بر روی ارزهای محدودی همچون دلار آمریکا، یورو، پوند، ین ژاپن و… صورت می‌گیرد.

در بازار بین بانکی، بزرگ‌ترین بانک‌ها می‌توانند از طریق کارگزاران بین بانکی و یا سیستم‌های واسطه الکترونیکی مانند EBS و رویترز، به‌طور مستقیم باهم در ارتباط باشند.

در این بازار، معامله بانک‌ها تنها بر اساس ارتباطات اعتباری آن‌ها با یکدیگر صورت می‌گیرد و حجم عظیمی از این معاملات به جای نقل و انتقال واقعی ارز، از طریق بدهکار و بستانکار کردن حساب‌های بانکی انجام می‌شود. همه بانک‌ها از نرخ یکدیگر آگاهند و با این وجود هر بانکی برای معامله در نرخ پیشنهادی، باید ارتباط اعتباری خاصی با بانک دیگر داشته باشد. مؤسسات دیگر مثل بازارسازان آنلاین 👈🏿  (Brokers)، شرکت‌های سهامی و صندوق‌های تأمین سرمایه گذاری باید از طریق بانک‌های تجاری به معامله بپردازند.

از آنجایی که بیشتر بانک‌ها (بانک‌های کوچک)، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاران نهادی، میان خودشان با بانک‌های بزرگ، خطوط اعتباریِ ثبت‌شده ندارند، هیچ گونه دسترسی به نرخ‌ها پیدا نمی‌کنند. بنابراین معامله‌گران کوچک مجبور می‌شوند که تنها از طریق یک بانک، برای تبادلات ارزی خود اقدام کنند و به این ترتیب سرمایه‌گذاران طبقات پایین‌تر، نمی‌توانند به نرخ‌های رقابتی دسترسی داشته باشند.

اخیراً تکنولوژی موانع بین مصرف کنندگان بازار ارز و بازار بین بانکی را از بین برده است. تجارت آنلاین، با ایجاد ارتباط مؤثر و کم‌هزینه بین بازار سازان و سایر شرکت کنندگان، راه را برای مشتریان خرده‌پا هموار کرده و امکان دسترسی آن‌ها را به بازار بین بانکی فراهم ساخته است. امروزه معامله گران شخصی هم قادرند دوشادوش بزرگ‌ترین بانک‌های جهان، با عملکرد و نرخ مشابهی به معامله بپردازند. به بیان دیگر معامله گران و سرمایه گذاران خصوصی هم قادرند از همان فرصت‌هایی استفاده کنند که قبلاً در اختیار بانک‌های بزرگ بوده است. امروزه فارکس یک فرصت نامحدود برای معامله گران آنلاین ارز است.

در ۲۵ سال اخیر پیشرفت‌های ناشی از جهانی سازی تأثیر عمیقی بر بازار ارز داشته و باعث رشد شگفت انگیز این بازار و افزایش چشمگیر تعداد و تنوع معامله گران شده است. این بازار از معاملات درون یک بانک تا معاملات بین مؤسسات بزرگ مالی و تجاری مختلف، گستردگی دارد.

عوامل زیادی در رشد بازار فارکس مؤثر هستند اما مهم‌ترین آن‌ها پیشرفت تکنولوژی و رشد فزاینده سرمایه گذاری‌های بین‌المللی و برون مرزی هستند. به عنوان مثال تا همین چند سال پیش، بیشتر فعالیت‌های تبادلات خارجی آمریکا منحصر به تبادلات بین‌المللی کالا و خدمات در جهت اهداف صادراتی و وارداتی بود. حال آن که امروز این محیط در حال تغییر است.

سرمایه گذاری بین‌المللی بسیار سریع‌تر از تجارت در حال پیشرفت است. سرمایه گذاران نهادی، شرکت‌های بیمه و صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک در کنار بازیگران قدیمی بازار، مانند بانک‌ها و بانک‌های تجاری/سرمایه‌ای، به شرکت کنندگان اصلی بازار فارکس تبدیل شده‌اند. بازار تبادلات ارز به دلیل پیشرفت‌های تکنولوژی، مشمول دموکراسی بیشتری شده است و از معاملات درون بانکی بسیار فرارتر رفته و شرکت کنندگان مختلفی را در بر گرفته است که اهداف متنوعی دارند؛ از جمله:

• کسب سودهای کوتاه مدت از نوسانات نرخ‌های معاملات
• جلوگیری از زیان ناشی از تغییرات نرخ‌های معاملاتی
• تهیه ارزهای خارجی مورد نیاز برای خرید کالا و خدمات از کشورهای دیگر

از طرف دیگر این شرکت کنندگان بر روی عرضه و تقاضا تأثیر می‌گذارند و نقش مهمی در تعیین نرخ معاملاتی ایفا می‌کنند. بنابراین شناخت شرکت کنندگان کلیدی بازار بسیار مهم است. این شرکت کنندگان عبارت‌اند از :

شرکت کنندگان تجاری Commercial Participants:

با رشد روز افزون جهانی شدن، مؤسسات سرمایه گذاری بیشتر به مبادلات خارجی پرداخته‌اند و امروزه نقش مهمی در این بازار ایفا می‌کنند. این مؤسسات از گروه‌های متنوعی تشکیل شده‌اند و شامل مؤسسات سرمایه گذاری کوچک و بزرگ، صادرات و واردات و شرکت‌های خدمات مالی هستند. تمایل این مؤسسات برای معاملات خارجی دلایل متعددی دارد. مثلاً مؤسسات چند ملیتی ممکن است برای پرداخت حقوق، هزینه مواد، هزینه‌های بازیابی، تبلیغات و یا توزیع و فروش کالا در سایر کشورها، احتیاج به مبادله ارز داشته باشند و یا مؤسسات چند ملیتی، از کاهش نرخ ارز که ممکن است در پرداخت‌های آینده آن‌ها تأثیر گذار باشد، جلوگیری می‌کنند تا ریسک‌ها را متعادل سازند.

بانک‌های مرکزی Central Banks:

بانک‌های مرکزی بازیگران مهمی در بازار ارز محسوب می‌شوند و می‌توانند نقش مهمی در نوسانات نرخ معاملات ایفا کنند. این بانک‌ها، بورس‌باز نیستند و به دو هدف وارد بازار می‌شوند:

۱- نظارت بر بازار

۲- کنترل عرضه پول و نرخ بهره

دولت‌ها و بانک‌های مرکزی فعالیت‌های اقتصادی را به‌طور جدی و مداوم پی گیری می‌کنند تا عرضه پول را در سطوح متناسب با اهداف اقتصادی خود نگه دارند.

 

مؤسسات مالی و سرمایه گذاری Fx Funds :

عموماً این گروه دارای سرمایه‌های عظیمی هستند و بسته به میزان سرمایه‌ای که در اختیار دارند به طرق مختلفی در این بازار فعالیت می‌کنند.

به عنوان مثال ممکن است که این سرمایه‌ها با توجه به اختلاف نرخ بهره‌های بانکی در کشورهای مختلف، صرف انجام معاملاتی که اصطلاحاً Carry Trade نامیده می‌شوند گردند.

گروهی هم رویدادهای جهانی را برآورد کرده و دیدگاه بلندمدت‌تری در مورد تقویت و یا تضعیف ارز در طی شش ماه آینده می‌یابند و بر اساس آن اقدام به انجام معاملات بلند مدت می‌نمایند.

در سال‌های اخیر، سهم این گونه سرمایه گذاری در بازار فارکس بسیار افزایش یافته و امروزه سهم معاملات کلی آن در بازار، حدود ۲۰ درصد است. هر چند این گروه به نسبت سایر شرکت کنندگان که تا به حال ذکر شده، تقریباً کوچک هستند ولی می‌توانند در نوسانات نرخ ارز تأثیر گذار باشند.

 

اشخاص Individuals :

معاملات خرده فروشی ارز، زمینه تازه‌ای در دنیای تجارت است. تا سال ۱۹۹۶ معاملات ارزهای خارجی فقط در بانک‌ها، مؤسسات و شبکه‌های شخصی قدرتمند انجام می‌شد. تا قبل از این زمان، مشتریان خرده پا تنها می‌توانستند از طریق بازارهای Futures و Option به معاملات ارزی بپردازند.

اما امروزه به پیدایش بازار آنلاین، مشتریان کوچک و خرده پا می‌توانند به‌طوری معامله کنند که کاملاً مشابه بازار بین بانکی است. در تجارت آنلاین تفاوت بین قیمت خرید و فروش نسبت به بازار بین بانکی کمی بیشتر است اما عملکرد این سیستم بی‌نظیر است. شرکت‌ها در فضای رقابتی نرخ‌های پیشنهادی و سفارشات وارد شده را دقیقاً با نرخ مشخص به انجام می‌رسانند. امروزه مشتریان خرده پا همانند مؤسسات چند ملیتی می‌توانند در بازار فارکس شرکت کنند.